Για πολλούς λόγους η παράσταση του «Βυσσινόκηπου» από την ομάδα Ασκηση δεν πρέπει να μείνει ασχολίαστη. Κατ' αρχάς γιατί μεταφέρει μια ανατρεπτική προσέγγιση του Ρώσου συγγραφέα, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει επιβληθεί στις διεθνείς πρωτοποριακές σκηνές. Δεύτερον, γιατί επεκτείνει την εργασία μιας πολύ ιδιαίτερης θεατρικής ομάδας, αποδεικνύοντας την αφοσίωσή της στις προγραμματικές της δηλώσεις. Τρίτον, γιατί αποτελεί μια αντιφατική και εκκωφαντική για τα ελληνικά δεδομένα παρουσίαση ενός κλασικού έργου εν γένει.

Ο πειραματισμός της ομάδας γύρω από την ανάπτυξη μιας υποκριτικής μεθόδου που οδηγεί τον ηθοποιό σε υψηλή ενέργεια και συμμετοχή παρουσιάστηκε δυο χρόνια πριν με το «America Hurrah». Φέτος όμως επεκτάθηκε με την καθοδήγηση του Περικλή Μουστάκη σε έναν χώρο περισσότερο περιχαρακωμένο και επικίνδυνο. Μετατρέποντας τον «Βυσσινόκηπο» σε ένα είδος «Chekhov Hurrah», η σκηνή της ομάδας αποκτά τη λειτουργία ενός εργαστηρίου δραματουργικής μετάλλαξης και αποκάλυψης. Τα πρόσωπα του τσεχοφικού δράματος χάνουν την προστατευτική επιδερμίδα και τη σκευή του ρεαλισμού τους, για να εμφανιστούν μπροστά μας κραυγαλέα και απροστάτευτα.

Για να είμαστε όμως ξεκάθαροι: η πρόταση στο υπόγειο θεατράκι της ομάδας θέλει κοινό εξοικειωμένο με τον Τσέχοφ και τον «Βυσσινόκηπο», που διαθέτει υπομονή και ψάχνει το διαφορετικό. Που θα γνωρίζει ότι θα παρακολουθήσει πριν απ' όλα μια συζήτηση του ίδιου του θεάτρου με τον εαυτό του, με τα μέσα και τα όριά του.

Σε αυτό το πλαίσιο έρευνας, ο «Βυσσινόκηπος» παίζεται ανεστραμμένος, σαν να φορούν οι ηθοποιοί το κοστούμι του ρόλου με τη φόδρα προς τα έξω. Αυτό που ξενίζει στις ερμηνείες και εκλαμβάνεται -λαθεμένα κατά την άποψή μου- σαν υστερία είναι η κρίση του ψυχολογισμού και η κατάργηση της αληθοφάνειας στη συμπεριφορά των προσώπων, που καταλήγει στο γκροτέσκ. Στον Τσέχοφ υπάρχει πράγματι ένα ψυχολογικό παραξένισμα, ερμηνεύεται όμως μέσα από μια βαθιά κατανόηση των αιτιών που ορίζουν τη στάση και δίνουν τα κίνητρα.

Η λογική συνέχεια στον Τσέχοφ είναι λεπτή και τεθλασμένη. Εδώ, στην παράσταση της Ασκησης, ακολουθεί μια δική της συνειρμική ακολουθία, ελεύθερη και απερίσκεπτη. Το πράγμα θυμίζει δίκαια το θέατρο του παραλόγου, και ιδιαίτερα τον Μπέκετ. Είναι προφανές ότι η παράσταση έχει δεχτεί δάνεια από την οπτική του, όπως οφείλει πολλά στο τσίρκο, την κλοουνερί και το βωβό κινηματογράφο.

Γοητευτική και -μοιραία- αμφιλεγόμενη προσπάθεια. Η υπερρεαλιστική διάθλαση του έργου που προτείνει είναι σίγουρα ενδιαφέρουσα. Το συνεχές όμως κρεσέντο δεν αποδίδει, όπως δεν γίνεται αντιληπτός ύστερα από λίγο ο διαρκής θόρυβος. Και υπάρχουν στιγμές που ο πειραματισμός μοιάζει να επιτηδεύεται, να γυρνά πλάτη στο κοινό και το έργο, δίνοντας την εντύπωση αθλητικής περφόρμανς.

Κι όμως, όταν λειτουργεί ποιητικά το ανοιχτό παιχνίδι της ομάδας οδηγεί σε αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Μεταφέρω ένα: Στην τελευταία σκηνή, το παιχνίδι έχει πια ολοκληρωθεί και οι ηθοποιοί έχουν ματώσει (κυριολεκτικά) για τον Τσέχοφ. Ποιος όμως θα σημάνει το τέλος της δοκιμασίας; Σίγουρα όχι αυτοί, καθώς η υπόκλιση μοιάζει αυτή τη φορά με αναίρεση της ειλικρίνειάς τους. Η παράσταση καταλήγει έτσι σε διαρκή εκκρεμότητα, με τον θεατή να αναλαμβάνει την ευθύνη της διακοπής μπροστά σε ένα ταμπλό καθηλωμένων τσεχοφικών αντι-ηρώων.

Δεν μπορούν να γραφτούν αρκετά για την πολλαπλή καταπόνηση των ηθοποιών της ομάδας, για την άριστη φυσική κατάσταση και την αφοσίωσή τους. Ελπίζω να πιστεύουν βαθιά σε ό,τι κάνουν και να προσέχουν τον εαυτό τους: η άσκησή τους είναι εκτός από επίπονη και επικίνδυνη.